Nawawalang tao
NOON ako ay maliit pa, nawala ako sa Luneta. Paborito ko sa palaruang nasa likod ng Quirino Grandstand ang “slide” na may tatlong padausdos na nakatutok sa iba’t ibang magkakalayong direksyon sa kaliwa, gitna, at kanan. Ang bilin sa akin ni Nanay ay kaliwang dausdos ang palagi kong gagamitin dahil doon siya mag-aabang sa paligid nito. Dahil bata pa, nawaglit sa isip ko ang bilin sa akin na gamitin lang ang kaliwang dausdos. Pag-akyat ko sa slide, maraming bata ang nakapila sa kaliwang dausdos kaya sa kanang dausdos ako napunta, at pagtayo ko sa lupa, hindi ko na makita ang aking nanay sa paligid. Kinabahan ako at naglakad ng naglakad para hanapin siya. Ayun, naligaw na ako.
Mabuti na lang at may nagmagandang loob na dalhin ako sa himpilan ng pulis sa Luneta at doon na ako natagpuan ng aking Nanay na tuwang tuwang matagpuan ako. Mapalad ako at mabilis akong nahanap.
Dahil sa teknolohiya, mas madali na maghanap ng isang taong nawawala ngayon. Mayroon GPS ang karamihan ng mga cellphone at sasakyan, may CCTV, at madaling ikalat sa social media ang panawagan para sa mga nawawalang tao. Subalit sa kabila nito, may mga tao pa rin na naglaho na parang bula at walang balita kung buhay pa o patay na.
Ano ang gagawin ng asawa at pamilyang naghihintay ng pagbabalik ng nawawala at hindi alam kung saan naroroon? May batas para sa pagsasaayos ng ari-arian at relasyon sa asawa ng isang taong nawawala sa ilalim ng Civil Code at Family Code.
Paglipas ng pitong taon magmula ng mawala ang tao, ipapalagay ng batas na patay na siya para sa lahat ng bagay, maliban sa pagpapamana ng kanyang ari arian. Maipapamana pa lang ang mga naiwang ari arian pagkaraan ng sampung taon mula ng mawala ang tao. Kung ang taong nawawala ay pitumpu’t limang taon ang edad ng mawala, ang paglipas ng limang taon ay sapat na para ipamana ang kanyang mga ari arian(Artikulo 390, Civil Code).
Sa mga pagkakataon na nasa panganib ang buhay ng nawawala noon siya ay mawala, apat na taon lang ang palilipasin bago ipalagay ng batas na patay na siya para sa lahat ng bagay pati na ang pagpapamana sa kanyang mga ari-arian. Ano ang mga pagkakataong ito? Una, ang nawawala ay nakasakay sa barkong lumubog habang naglalayag o di kaya ay nakasakay sa nawawalang eroplano, at hindi na siya nabalitaan kung nasaan.Pangalawa, isang sundalo ng sandatahang lakas na lumaban sa digmaan. At ikatlo, ano mang sitwasyon na nasa panganib ang tao. Halimbawa ang tao na nasa loob ng gumuhong gusali dahil sa lindol o di kaya ay nasa tabi siya ng bulkan na sumabog (Artikulo 391, Civil Code)
Kapag ang nawawala ay lumitaw, maaari niyang mabawi ang kanyang mga ari arian pati ang pinagbilan ng mga ito. (Artikulo 392, Civil Code)
Sa mga pagkakataon na ang nawawala ay may asawa, at ang huli, marahil dahil nalimot na ang wala sa piling niya, ay may intensiyon mag- asawa muli sapagkat nabuo ang paniniwalang patay na ang nawawalang asawa, pagkaraan ng apat na taon, maaari siyang maghain ng petisyon sa korte para ipalagay na patay na ang asawang nawawala (Artikulo 41,Family Code). Kailangan magpakita ng ebidensiya ang asawang nananatili, na masugid niyang hinanap ang nawawalang asawa sa pamilya nito, at mga kaibigan, kakilala, at humingi ng tulong sa pulis, NBI at ibang ahensiya ng pamahalaan sa paghahanap, pati sa social media at mga istasyon ng radyo at telebisyon. Ang korte ay susuriin ang ebidensya para makitang nagsikap at masigasig na naghanap ang nagpepetisyon upang mabuo ang isang “well-founded belief” na patay na ang nawawalang asawa( Republic v Nolasco, GR# 94053, March 17,1993). Sinisigurado ng batas na walang nagaganap na sabwatan ang mag-asawa na nagkukunwaring ang isa ay nawawala para makapag-asawa muli. Kapag pinagbigyan ng korte, maaaring mag-asawa na muli ang nananatiling asawa at hindi siya puedeng kasuhan ng bigamy (Artikulo 349 , Revised Penal Code) kung lilitaw muli ang nawawala.
Kung sakaling lumitaw ang nawawala, kailangan niyang iparehistro sa Local Civil Registrar ang kanyang sinumpaang salaysay ng paglitaw (affidavit of re-appearance) para wakasan ang ikalawang kasal ng kanyang asawa.
Maaaring hindi na matagpuan ang nawawala, ngunit kahit papaano, ang batas ay nagbigay ng kaayusan upang makapagpatuloy sa buhay ang pamilya na naulila sa tahanan kahit wala silang puntod na matutulusan ng kandila at maaalayan ng bulaklak.
