Karapatan magkaroon ng abogado ay hindi retorika.
HINDI ipinagbabawal ng Konstitusyon at batas ang kusangloob na pag-amin sa isang krimen ng sino mang tao na nasadetensyon. Ngunit upang makasiguro na talagang kusang loob ang pag-amin, maraming karapatan ang ipinagkaloob sa isangt ao upang mapanatiling bukal sa puso at isip ang kanyang pag-amin at di napilitan lamang dahil sa dinanas o daranasin pang karahasan. Isa na rito ang karapatan magkaroon ng abogadong may sapat na kakayahan at kalayaan na pangalagaan ang sino mang tao na nasa detensyon.
Talagang kailangan ang gabay ng isang epektibo at mapagbantay na abogado na masigasig na pinangangalagaan ang interes ng isang tao na mag-isang sinusuong ang di-pangkaraniwan at nakababahalang kondisyon ng imbestigasyon sa loob ng kakaiba at hindi pamilyar na kapaligiran sa istasyon ng pulis o kampo ng militar na puno ng mga nakakasindak na armadong opisyal ng batas ( People v Peñaflor 766 Phil. 484 (2015).
Ang abogado ang tanging saklolo ng taong nasa detensyon. Ang abogado ay nasa lahat ng yugto ng imbestigasyon, dapat ay malayang nagpapayo sa bawat pagliko ng pagsisiyasat, at naipapatigil ang interogasyon paminsan-minsan upang magbigay ng payo sa akusado na maaari siyang magpatuloy o manatiling tahimik o tapusin ang tanungan. Dapat na naroroon ang abogado mula sa oras na sinagot ng nagkumpisal ang unang tanong hanggang sa pagpirma ng “extrajudicial confession”. Dagdag pa rito, dapat tiyakin ng abogado na ang pag-amin ay ginawa nang kusang-loob at ang tao ay lubos na nauunawaan ang kahulugan at ang kahihinatnan ng kanyang pag-amin sa krimen (People v. Peñaflor 766 Phil. 484 (2015).
Hindi mawawala ang pagdududa na pinilit o tinakot ang taong pumirma ng isang extrajudicial confession na ginawa sa tulong ng isang abogadong ibinigay ng pulisya, kahit pa maraming patotoo bilang katibayan ng kakayahan at kalayaan ng abogado na ipagtanggol ang kliyente, sapagkat di maikakaila na maraming lugar na ang ugnayan ng mga abogado at mgaawtoridad ng batas ay “symbiotic” (People v Obrero, 387 Phil. 937 (2000)).
Kaakibat ng mga karapatan ng taong nakadetensiyon sa konstitusyon ang mandatoryong probisyon ng Seksyon 2(d) ng RA 7438 ng pagkakaroon ng mga miyembro ng pamilyang nasa hustong gulang, o ang alkalde ng bayan o hukom ng munisipyo, o superbisor ng edukasyon ng distrito, o pari o ministro ng ebanghelyo bilang pinili niya na dumalo sa pagsisiyasat at tumayo bilang saksi sa pag-amin. Kung wala ang sinuman sakanila sa listahan, balewala ang extra judicial confession.
Sa People vs. Jaynard Agustin [ March 03, 2021] isang 12 taong gulang na babae ang ginahasa at pinatay sa isang plantasyon ng asukal noong Nobyembre 1,2010. Inamin ni G. Agustin, isang mangmang na nagsasalita at nakakaintindi lamang ng Ilokano, ang karumal-dumal na krimen sa isang extrajudicial confession sa tulong ng isang abogadong ipinagkaloob sa kanya ng pulis. Si Agustin at ang abogado ay binigyan lamang ng dalawang minuto upang makapag-usap. Dahil dito, hinatulang guilty ng RTC at CA si Agustin. Nag-apela si Agustin sa Korte Suprema batay sa kawalan ng bisa ng extra judicial confession dahil labag ito sa RA 7484 at Section 12 Article III ng Konstitusyon. Lumalabas na ang abogadong binigay sa kanyang pulis ay nagsilbing saksi lamang sa pagmarka ng tatak ng hinlalaki ni Agustin.
Sinabi ng Korte Suprema na hindi ito ang uri ng pagtatanggol ng abogado na tinatakda ng Konstitusyon. Nagmula ang karapatang ito sa pagkilala na ang mga pamamaraan ng interogasyon ng pulisya ay kadalasan may pamimilit, pisikal at sikolohikal, sa suspek na umamin ng kasalanan. Hinahadlangan ng karapatang ito ang pinakakapirangot na pamimilit sa akusado. Kaya naman, ang extrajudicial confession na isinagawa ni Agustin, kahit na ito pa ang katotohanan, ay itinuring na isang “uncounseled confession”, at hindi katanggap-tanggap na ebidensya.
Ang ating Konstitusyon at ang ating mga batas ay lubos na nagpapahalaga sa indibidwal na buhay at kalayaan. Ang karapatan magkaroon ng malaya at may kakayahang abogado ay hindi retorika lamang.
