Sustento
ANG sustento ang pinakasagradong obligasyon ng tao, ayon kay Señor Manresa (isang Kastilang dalubhasa sa kodigo sibil). Ang ibang obligasyon ay maaaring hindi tuparin, subalit ang sustento ay hindi kailanman maaaring ipagkait sa may karapatang humingi nito sa ilalim ng batas. Ang tungkuling suportahan ang mahalagang pangangailangan ng pamilya ay isang pananagutan na dapat tuparin upang mabuhay ang mga miyembro nito.
Ayon sa Artikulo 194 ng Family Code, ang sustento ay binubuo ng lahat ng kailangang-kailangan para mabuhay ang tao. Kabilang dito ang kanyang pagkain, tirahan, damit, pagpapagamot kung may karamdaman, edukasyon at transportasyon at pati na rin ang pagpapalibing sa kanya( Art 305, Civil Code). Ang halaga ng sustento ay alinsunod sa kakayahan sa pananalapi ng pamilya. Pagdating sa edukasyon ng taong may karapatang sustentuhan, saklaw nito ang kanyang pag-aaral o pagsasanay para sa isang propesyon o hanapbuhay, kahit na higit pa sa 18 taon ang edad ng gustong mag-aral o magsanay. Kasama sa transportasyon ang mga gastos sa pagpunta at paglabas ng paaralan o papunta at mula sa lugar ng trabaho. Nakalista sa Art 195 ng Family Code ang mga taong may magkatuwang na karapatan at obligasyon na humingi at magbigay ng sustento sa isa’t isa: asawa, anak, apo, magulang, lolo at lola , at mga kapatid.
Dahil importante ang sustento para mabuhay, ang karapatang ito ay ipinagkakaloob na sa isisilang pa lang na sanggol na nasa sinapupunan pa ng kanyang ina ( Quimiguing v Icao, 34 SCRA 132). May karapatan ang isisilang, magmula ng ito ay mabuo sa sinapupunan hanggang umabot sa kabuwanan at iluwal ng kanyang ina, na mabigyan ng tamang nutrisyon, bitamina at regular na “pre-natal “ check up upang masiguradong malusog at hindi komplikado ang pagluluwal sa sanggol at ng siya ay magkaroon ng ganap na “civil personality” bilang isang tao (Art 40 ng Civil Code).
Relasyon ang batayan ng sustento. Para sa mga naghahain ng petisyon sa hukuman na humihiling ng sustento mula sa asawa o sa magulang ng bata na itinatatwa ang relasyon sa nagpepetisyon, napakahalaga na magpakita sa hukuman ng ebidensiya ng kasal o ng pagiging kaanak ng hinihingan ng sustento. Kung walang maliwanag na ebidensiya ng relasyon, hindi magtatagumpay ang petisyon sa hukuman.
Mabisang depensa ang pangangalunya ng asawang babae o walang katwiran paglayas nito sa tahanan sa isang petisyon ng sustento. Subalit kailangan itong patunayan ng ebidensiya sa hukuman ng asawang lalaking hinihingan ng sustento. May mga kaso na hindi kinatigan ng Korte Suprema ang lalaking ayaw magbigay ng sustento sa naglayas na asawang babae sapagkat nasa katwiran ang paglayas ng asawa dahil ang hinihinging pamamaraan ng pagtatalik ng lalake ay hindi pangkaraniwang ginagawa ng mag-asawa o di naman kaya ay nang-aabuso ang lalake na labag sa RA 9262 o VAWC. Kung parehas na may pagkukulang ang mag asawa, hindi maaaring gamitin ang pangangalunya bilang depensa sa petisyon ng suporta.
Dahil tinuturing na pinakasagradong obligasyon ang sustento, ang karapatan na humingi ng sustento ay hindi maaaring ikompromiso , talikuran o isuko ng may karapatan tumanggap ng sustento at kailan man hindi ito mapapaso. Hindi rin puedeng ilitin ito para sa ibang pananagutan ng tumatanggap ng sustento.
Ang isang apo ay hindi maaaring diretso humingi ng sustento sa kanyang lolo at lola kung may kakayanan naman ang mga magulang ng bata na magbigay ng sustento. Kung walang kakayanan ang magulang, ang obligasyon na magbigay ng sustento ay malilipat sa mga lolo at lola. Ang may obligasyon magbigay ng sustento ay maaaring daanin sa kuwalta kada buwan o di kaya ay patirahin sa kanyang tahanan ang humihingi ng sustento kung walang ligal o moral na balakid dito ( Art. 204 Family Code).
Upang malaman kung magkano ang halaga ng sustento na dapat ipagkaloob, kinikwenta ng hukuman ang pangangailangan ng humihingi ng sustento at sinusuri ang kakayanan ng magbibigay ng sustento sapagkat ang magkabilang panig ay parehong may karapatang mabuhay sa mundong ito. Palaging pansamantala lamang at maaaring baguhin ng korte ang itinakda nitong halaga ng sustento, sapagkat nagbabago sa paglipas ng panahon, ang pangangailangan ng humihingi ng sustento at ng kakayanan ng nagbibigay ng sustento.
Ang sustento ay kadalasan kusang loob na tinutupad at ipinagkakaloob. Ngunit sa mga pagkakataon na ipinagkakait o kinakaligtaan itong tuparin, ang obligasyon magbigay ng ligal na sustento ay magsisimula oras na humingi ng sustento ang taong may karapatan humiling nito sa pamamagitan ng hukuman o di kaya ay sa sandaling banggitin ito sa salita o di kaya ay liham sa hinihingan ng sustento.
Kung may taong nagmagandang loob na magpauna ng sustento sa isang bata, may obligasyon na bayaran ng may obligasyon magbigay ng sustento ang taong nag magandang loob sa bata.
Ang sustento ay ipinagkakaloob hindi para yumaman ang binibigyan nito. Kaya’t gastusin ito ng tama sa pangangailangan, hindi sa luho, upang makaraos sa mga hamon ng buhay lalo na sa panahon ng pandemiya.
