NAIPALIWANAG ko na sa pitak na ito na “mahalaga ang isang pangalan kaya may Gunigundo law “( Oktubre 3,2021). Ang unang pangalan ng tao ang tumutukoy at nagbubukod sa kanya sa iba. Ang apelyido naman ang nagsasabi kung saan pamilya siya kabilang. Kaninong pamilya kabilang ang isang bata na ang mga magulang ay hindi kasal? Sa kanyang Tatay o Nanay?

Ayon sa Family Code, kung kasal ang magulang, apelyido ng ama ang gagamitin ng bata. At kung hindi kasal ang magulang, apelyido ng ina ang gagamitin ng bata (Art 176 ,Family Code). Noon 2004, inamyendahan ng RA 9255 ang Family Code upang ang ilehitimong anak ay magamit ang apelyido ng ama kung lalagda ang huli sa sertipiko ng kapanganakan ng bata o di kaya ay ipinahayag nito ang pagkilala sa bata sa isang pampublikong dokumento o sa pribadong dokumento na ang ama mismo ang sumulat at lumagda. Ang pangunahing may akda ng RA 9255 ay si Kinatawan Roque Ablan Jr. Ikinuwento niya sa akin na siya ang unang makikinabang sa batas na ito na lunas sa problema ng mga ama na hindi maipadala ang apelyido sa ilehitimong anak. Sa pamamagitan ng paggamit ng apelyido ng ama, ang bata ay makikinabang sa reputasyon at mga koneksyon ng ama sa lipunan,at sa maaaring mamanahing ari-arian sa ama pagdating ng panahon.

Subalit sa kabila ng pinapalagay na pakinabang ng bata sa paggamit ng apelyido ng ama, nananatili pa rin ang karapatan ng ina ng bata, na tumangging ipagamit ang apelyido ng tatay ng bata, kahit na kinikilala pa ito ng ama ng bata. Sa ganitong sitwasyon, ang ina ng bata pa rin ang may eksklusibong “parental authority “ sa bata ayon sa Art 176 ng Family Code. Kung payag ang ina, lalagda siya sa isang Awtoridad na Gumamit ng Apelyido ng Ama o AUSF ( Authority to use the surname of the father).

Nagsama sa isang bubong sila Grace at Patricio , bagamat si lalake ay kasal sa iba. Nagkaroon sila ng dalawang anak. Sinunod sa apelyido ni Grace ang dalawang bata sapagkat hindi pa noon kinikilala ni Patricio ang dalawang bata bilang mga anak niya. Naghiwalay si Grace at Patricio. Umalis si Grace ng Pilipinas bitbit ang kanyang mga anak. Ito ang nagtulak kay Patricio na magsampa ng Petisyon ng Pagkilala niya sa dalawang bata upang mapalitan ang apelyido ng mga bata ng apelyido niya at mabawi ang pangangalaga sa mga bata kay Grace. Ang pasya ng RTC ay pabor kay Patricio. Ayon sa RTC, kitang- kita na ang pinakamainam na interes ng dalawang bata ay maitataguyod ni Patricio, isang mayamang negosyante sa probinsya ng Cagayan. Inutusan ng korte ang local civil registrar na palitan ang apelyidong Grande ng Antonio sa sertipiko ng kapanganakan ng mga bata. Sinang-ayunan sa puntong ito ng Court of Appeals ang RTC. Subalit isinantabi ito ng Korte Suprema sa kadahilanang si Grace pa rin ang may eksklusibong parental authority sa mga anak nila ni Patricio. Dahil dito, hindi maaaring gamitin ang apelyido ni Patricio kung walang permiso si Grace. ( Grande v Antonio Gr No. 206248, October 18,2014)

Binigyang diin ng Korte Suprema sa kaso ni Grace at Patricio, na ang pinakamainam na interes ng bata ang pangunahing sukatan sa mga usapin ng sustento, pangangalaga at apelyido ng mga bata. Ipinaliwanag ng Korte Suprema na hindi dapat ipalagay na ang paggamit ng apelyido ng ama ay palaging para sa pinakamahusay na interes ng menor de edad na anak.

Halimbawa, sa Alfon v. Republic, pinahintulutan ang isang lehitimong anak na magpatuloy sa paggamit ng apelyido ng kanyang ina kaysa sa sa kanyang lehitimong ama dahil nagsisilbi ito para sa kanyang pinakamahusay na interes at walang ligal na hadlang upang pigilan siyang magamit ang apelyido ng kanyang ina. Sa Calderon v. Republic, pinayagan ang paggamit ng apelyido na naiiba sa mga apelyido ng ama o ina ng bata.

Samakatuwid ang panuntunan sa paggamit ng apelyido ng isang bata ay pangalawa lamang sa nangingibabaw na patakaran na ang pinakamainam na interes ng bata ang pangunahing konsiderasyon. At upang malaman ito, ang lahat ng panig na maapektuhan sa pagpapalit ng apelyido ay may karapatang magpakita ng ebidensya pabor man o laban sa naturang pagbabago.

Narito ang lagom ng panuntunan sa apelyido ng isang bata: 1. kung kasal ang mga magulang ng bata, apelyido ng ama; 2. kung hindi kasal ang magulang ng bata, apelyido ng ina. Eksepyon dito ang amyenda sa Art 176 ng Family Code ng RA 9255 na maaaring ipagamit ang apelyido ng ama kung may lantarang pagkilala ito sa kanyang anak. Subalit kahit may pagkilala ang ama sa kanyang anak, may karapatan pa rin ang ina na tanggihan na ipagamit ang apelyido ng ama ng bata sa kanyang anak. 3. Kasal man o hindi ang magulang, ang pinakamahusay na interes ng bata ang mangingibabaw na sukatan sa mga pasyang gagawin ng hukuman sa mga usapin tungkol sa bata.

AUTHOR PROFILE

Magi Gunigundo